Depresja wysokofunkcjonująca (depresja maskowana)

Czym jest depresja?

Co roku, 23 lutego obchodzony jest Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją. Jak wynika z raportu NFZ opublikowanego w tym roku, zaburzenie to stanowi bardzo poważny problem zarówno dla Polski, jak i całej Europy. Cierpią na nią ludzie w różnym wieku, na różnych stanowiskach, różnej narodowości czy płci, choć wydaje się, że częściej dotyczy ona kobiet.

Jak wskazują dane, depresja jest jednym z najczęściej występującym zaburzeniem psychicznym na świecie. Już w 2015 roku depresja pojawiła się u 322 milionów osób na całym świecie *, w tym w Europie przekroczyła 40 mln chorych.

Obecnie ocenia się, że na depresję cierpi około 350 mln ludzi na świecie, a w Europie około 80 mln. Ponadto szacuje się, że około 1,5 mln Polaków cierpi z powodu tego zaburzenia. Oczywiście w zależności od przyjętej metodologii, dane mogą się różnić.

Depresja definicja

Istnieje wiele definicji depresji, najbardziej ogólnie można stwierdzić, iż należy ona do grupy zaburzeń afektywnych (nastroju), w których występuje m.in. osłabienie koncentracji i uwagi, niska samoocena i mała wiara w siebie, poczucie winy, czy pesymistyczne myślenie co do przyszłości*.

Jakie są rodzaje depresji?

Istnieją różne rodzaje zaburzeń depresyjnych. Możemy wyróżnić np. depresję endogenną lub egzogenną. Pierwsza z nich nazywana też jednobiegunową, dużą - pojawia się w wyniku działania czynników wewnętrznych. Wśród nich wymienia się niewłaściwą liczbę przekaźników w układzie nerwowym, czy problemy strukturalne w mózgu. 

Depresja egzogenna rozwija się natomiast pod wpływem czynników zewnętrznych, np. traumatycznych wydarzeń takich, jak śmierć bliskiej osoby czy rozwód. Obecnie ten podział nieco się zaciera i przez część badaczy nie jest popierany.

Możemy również, za klasyfikacją zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD 10**, wyróżnić depresję występującą w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej obok manii, czy zaburzenia depresyjnego nawracającego.

Wśród zaburzeń nastroju wymienia się również m.in. cyklotymię czy dystymię. Pierwsza z nich - cyklotymia, to utrzymujące się stałe wahania nastroju – liczne epizody łagodnej depresji oraz stany łagodnie wzmożonego samopoczucia. Dystymia z kolei to przewlekłe obniżenie nastroju, ale nie na tyle długo trwające i nasilone, aby spełnić kryteria nawracających zaburzeń depresyjnych.

W literaturze możemy się również spotkać z terminami:

• depresja lękowa, agitowana, gdzie pacjent zgłasza silny niepokój, lęk, obok innych cech depresji;
• depresja sezonowa, głównie zimowa, której główną przyczyną jest niedobór światła słonecznego;
• depresja poporodowa, która może pojawić się po urodzeniu dziecka;
• depresja atypowa, gdzie objawy nie są charakterystyczne dla przeciętnego przebiegu zaburzenia.

Czym jest depresja wysokofunkcjonująca (maskowana)?

Depresja maskowana, wysokofukcjonująca jest nietypowym rodzajem zaburzenia nastroju, przede wszystkim dlatego, że nie pojawiają się w niej typowe objawy zaburzenia. Kiedy myślimy bowiem o osobie chorej na depresję, zwykle jawi nam się przed oczami człowiek przygnębiony, stroniący od ludzi, niemogący wyjść z domu, mający kłopoty w pracy.

W przypadku depresji wysokofunkcjonującej zwanej też uśmiechniętą depresją jest inaczej. Cierpienie psychiczne, czy lęk są maskowane właśnie uśmiechem. Szacuje się, że nawet około 40 proc. chorych na depresję, może cierpieć na ten jej rodzaj.

Depresja wysokofunkcjonująca - obraz kliniczny

Depresja o wysokim stopniu funkcjonowania, to takie zaburzenie afektywne, w którym, choć pacjent spełnia kryteria depresji, może funkcjonować w życiu codziennym, spotykać się z ludźmi, podejmować różne aktywności, pozostawać w związku. Czasami może być wręcz postrzegany jako dusza towarzystwa.

Charakterystyczne jest jednak to, że jednostka funkcjonuje na pozór normalnie - nawet się uśmiecha, jednak wewnętrznie nie czuje się dobrze, walczy ze sobą, boryka się z lękiem, cierpi psychicznie, a pozorna radość jest raczej wyrażana wyuczonym grymasem. Ta nietypowa postać depresji, jak wspomniano powyżej, występuje dość często. Szacuje się, że występuje u 15 do 40 proc. chorych na depresję, a jej objawy pojawiają się raczej wcześnie i jest dość niebezpieczna ze względu na dość częste pojawianie się zachowań samobójczych. Z depresją mogą być związane takie choroby jak cukrzyca, migrena, otyłość czy choroby układu krążenia.

Jakie są objawy depresji wysokofunkcjonującej?

W przypadku depresji wysokofunkcjonującej objawy mogą być różne. Najczęściej pojawia się tak, jak w przypadku „zwykłych” zaburzeń depresyjnych:

• zmęczenie,
• problem z koncentracją,
• nadmierny/ brak apetytu,
• zaburzenia snu,
• brak zadowolenia z życia,
• utrata celów życiowych,
• problem ze wstaniem z łóżka,
• pesymistyczne myślenie, co do przyszłości,
• spadek libido.

Jednak nawet pomimo wystąpienia tych objawów, człowiek chory funkcjonuje na pozór dobrze w życiu codziennym, chodzi do pracy, podejmuje przyjaźnie, relacje z ludźmi, hobby, nawet jeśli nie ma motywacji. Niekiedy chorzy na ten rodzaj depresji są drażliwi, pobudzeni, czasem agresywni werbalnie, wewnętrznie czują się nieszczęśliwi, zagubieni. Często walczą z lękiem, atakami paniki, niskim poczuciem własnej wartości. Co więcej, chory zwykle lepiej funkcjonuje rano. Oczywiście nie wszystkie wyżej wymienione objawy muszą wystąpić.

Jak zdiagnozować depresję wysokofunkcjonującą?

Diagnoza depresji wysokofunkcjonującej nie jest prosta i wymaga doświadczenie. Ba, nawet czasami sam pacjent nie jest świadomy, że na nią cierpi. Należy przy tym zaznaczyć, iż w klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD 10**, nie jest ujęta ta jednostka chorobowa, m.in. ze względu na różnorodność objawów.
Zwykle podczas wizyty u psychiatry lub psychologa diagnoza stawiana jest na podstawie wywiadu, obserwacji oraz odpowiednich testów, służących do badania zaburzeń depresyjnych.

Depresja maskowana leczenie

Najlepszą formą leczenia wydaje się w takim przypadku psychoterapia, która pomaga dojść do przyczyn problemu oraz uzyskiwać m.in. informacje zwrotne dotyczące własnych zachowań i emocji. W zależności od przypadku nasilenia stosowana jest także farmakoterapia (leki przeciwdepresyjne).

Jak sobie pomóc?

W oczekiwaniu na wizytę u specjalisty warto zacząć działać. Każdy z nas może sobie pomóc, zastanawiając się, co sprawi, że wewnętrznie poczuję się lepiej? Co mi sprawi przyjemność? Może warto zacząć stosować treningi relaksacyjne albo skupić się na odżywianiu, przygotowywaniu różnorodnych potraw? Tak na początek.

• Przeczytaj także: Work-life balance – równowaga między pracą a życiem

Jak rozpoznać depresję maskowaną u pracownika?

Rozpoznanie w swoim zespole osoby cierpiącej na depresję jest dość trudne. Podstawowym problemem jest owa maska przyjmowana przez chorego.
Kluczowe wydają się być dobre relacje z zespołem, gdzie nie mówimy tylko o pracy, ale czasami możemy się tez otworzyć, mówiąc o swoich emocjach. 

Można również skłonić zespół do dokończenia zdania:

" Najbardziej cieszy mnie....."

"Czuję się szczęśliwy, gdy....."

"Lepiej funkcjonuję rano/wieczorem "

Ważna jest też obserwacja chorego w kontakcie z innymi, czy jego reakcje są adekwatne? Czy nie reaguje nadmiernym uśmiechem? Czy jego zachowania nie wydają się sztuczne np. uśmiech, jako reakcja na otrzymanie złej wiadomości?

W przypadku podejrzenia występowania zaburzenia w zespole warto wspomóc się szkoleniem psychologicznym z zakresu radzenia sobie ze stresem i zaoferować wszystkim członkom ewentualną pomoc psychologiczną w razie potrzeby.